MAZOWIECKA JEDNOSTKA WDRAŻANIA PROGRAMÓW UNIJNYCH

1. Środki finansowe na rozwój działalności gospodarczej w ramach RPO WM.\

Odpowiedź:

Osoba, która prowadzi już działalność gospodarczą lub spółkę prawa handlowego może aplikować o środki na rozwój przedsiębiorczości w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013, Działanie 1.5 „Rozwój przedsiębiorczości".

Zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów RPO WM, istnieje możliwość dofinansowania następujących typów projektów, które ukierunkowane są na podnoszenie konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez realizację nowych inwestycji obejmujących: 

· środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne związane z:

ü utworzeniem nowego przedsiębiorstwa;

ü rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa;

ü dywersyfikacją produkcji przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów lub,

ü zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie.

§ nabycie środków trwałych bezpośrednio związanych z przedsiębiorstwem, które zostało zamknięte lub zostałoby zamknięte, gdyby zakup nie nastąpił, przy czym środki nabywane są przez inwestora niezależnego od zbywcy.

W ramach Działania będą mogły być realizowane również usługi doradcze
w zakresie projektowania, wdrażania i doskonalenia:

• nowego produktu lub usługi;
• systemów zarządzania jakością i innych wspomagających zarządzanie;

§ zarządzania środowiskiem, BHP oraz w zakresie certyfikacji wyrobów, usług, maszyn i urządzeń.

Ponadto istnieje możliwość zakupu środków trwałych w ramach realizowanego projektu oraz unowocześnienia wyposażenia niezbędnego do prowadzenia działalności gospodarczej (m.in. zakup maszyn, urządzeń) do prowadzenia prac inwestycyjnych
w ramach przedsiębiorstwa.

Do programu przystąpić mogą wszystkie przedsiębiorstwa spełniające wymogi zamieszczone w Regulaminie konkursu, których projekt realizowany będzie na terenie województwa mazowieckiego.

Wniosek wypełnia się w Mazowieckim Elektronicznym Wniosku Aplikacyjnym (MEWA), dostępnym na naszej stronie internetowej www.mazowia.eu w zakładce program RPO pod linkiem http://archiwum.rpo.mazowia.eu/zloz-wniosek/zloz-wniosek-aplikacyjny/rpo-2007-2013.html w odpowiedzi na ogłoszony na stronie internetowej MJWPU konkurs w ramach Działania 1.5 Rozwój przedsiębiorczości należy złożyć wniosek o dofinansowanie (wraz
z wymaganymi dla tego działania załącznikami). Wniosek należy dostarczyć osobiście, wysłać listem poleconym lub przesyłką kurierską na adres:

Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

ul. Jagiellońska 74, 03-301 Warszawa

Punkt Przyjmowania Wniosków

 

2. Jakie są ogólne założenia do Działania 1.7?

Odpowiedź:

zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego (str. 87)

http://archiwum.rpo.mazowia.eu/g2/oryginal/2011_09/8b270d8b16bb7f5e8cc3b2f7e4ceccab.doc

o dofinansowanie w ramach Działania 1.7. Promocja gospodarcza mogą ubiegać się:

- Przedsiębiorcy

- Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia

- Jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego posiadające osobowość prawną

- Instytucje regionalne wspierające promocję regionu

- Organizacje pozarządowe działające na rzecz przedsiębiorców

- Podmioty, które wykonują usługi publiczne na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego, w których większość udziałów lub akcji posiada samorząd terytorialny

Na stronie internetowej http://archiwum.rpo.mazowia.eu/nabory-wnioskow/planowany-nabor-wnioskow-w-ramach-dzialania-1-7-promocja-gospodarcza-regionalnego-programu-operacyjnego-wojewodztwa-mazowieckiego-2007-2013.html

znajdują się ogólne założenia do konkursu, który jest planowany w ramach Działania 1.7.

Zgodnie z aktualnym harmonogramem naboru wniosków ogłoszenie konkursu planowane jest w grudniu 2011r.

http://archiwum.rpo.mazowia.eu/g2/oryginal/2011_11/ffe122ca4ae6a58aeaa354d43271d59d.pdf

Założenia ogólne w konkursie w ramach Działania 1.7.:

1. Nabór zostanie przeprowadzony w trybie konkursu otwartego bez preselekcji

2. W konkursie wspierane będą wyłącznie projekty, których celem będzie zwiększenie przez przedsiębiorców sprzedaży swoich produktów i/lub usług zarówno na terenie, jak i poza województwem mazowieckim

3. W ramach konkursu możliwa będzie realizacja następujących rodzajów projektów:

· uczestnictwo w targach, imprezach targowo - wystawienniczych w charakterze wystawcy;

· udział w branżowych misjach gospodarczych, mających na celu wyszukiwanie i dobór klientów na rynkach docelowych.

4. Przedsiębiorcy w ramach jednego wniosku o dofinansowanie mogą otrzymać wsparcie na udział w kilku misjach gospodarczych, bądź w imprezach targowo - wystawienniczych.

5. Przedsiębiorcy, składający wnioski o dofinansowanie, muszą posiadać siedzibę (być zarejestrowani) i prowadzić działalność na terenie województwa mazowieckiego.

Kwota dofinansowania, kwalifikowalność wydatków oraz okres realizacji projektu:

1. Minimalna kwota dofinansowania: 30 000 zł (EFRR + budżet państwa).

2. Maksymalna kwota dofinansowania: 150 000 zł (EFRR + budżet państwa).

3. Beneficjent w ramach ogłoszonego konkursu może złożyć tylko jeden wniosek o dofinansowanie projektu.

4. Początek okresu kwalifikowalności wydatków: po dniu złożenia wniosku o dofinansowanie, z wyjątkiem wydatków związanych z przygotowaniem dokumentacji projektowej, które mogą rozpocząć się po dniu 01.01.2009 r.

5. Okres realizacji projektu nie może przekroczyć: 31.12.2013 r. (w szczególnych przypadkach za zgodą Instytucji Zarządzającej może on zostać wydłużony na etapie realizacji projektu).

Podstawa prawna oraz intensywność wsparcia:

1. W ramach konkursu realizowane będą projekty na podstawie Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis w ramach regionalnych programów operacyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 236, poz. 1562) http://www.mrr.gov.pl/fundusze/pomoc_publiczna/regulacje_polskie/programy_regionalne/Documents/rozp_Min_Rozw_Reg_de_minimis_nowe.pdf

2. Maksymalny poziom dofinansowania: 50%.

3. Poprawa infrastruktury dydaktycznej.

Odpowiedź:

Zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 możliwe jest uzyskanie dofinansowania na przedsięwzięcia służące m.in. poprawie infrastruktury dydaktycznej w ramach Działania 7.2. Infrastruktura służąca edukacji. Celem działania jest wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez poprawę jakości nauczania oraz dostępności regionalnej infrastruktury edukacyjnej na każdym poziomie kształcenia (dotyczy placówek systemu oświaty oraz szkół wyższych). Realizacja działania będzie miała wpływ na wzrost konkurencyjności regionu. Wspierane będą przedsięwzięcia służące poprawie stanu i wyposażenia infrastruktury edukacyjnej dydaktycznej i pomocniczej w obiektach i ich otoczeniu, podnoszące jakość kształcenia. Realizacja działania będzie też służyć wyrównywaniu szans między wsią a miastem. Działanie ma również na celu nabycie niezbędnych umiejętności na rynku pracy młodzieży
i osobom dorosłym. Otwarcie szkół poprzez udostępnianie sal lekcyjnych wyposażonych
w sprzęt komputerowy z podłączeniem do Internetu a także poprawa wyposażenia placówek kształcenia ustawicznego i praktycznego - dadzą możliwości edukacji osobom w każdym wieku i na wszystkich poziomach nauczania. Realizacja idei uczenia przez całe życie zagwarantuje efektywne wykorzystanie powstałej i zmodernizowanej bazy edukacyjnej.
W ramach powyższego Działania mogą być realizowane następujące typy projektów:

ü Budowa nowych, rozbudowa, modernizacja (w tym dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych) istniejących obiektów, obiektów dydaktycznych (budynków i pomieszczeń) takich jak m.in. przedszkola, szkoły (podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne), placówki służące wyrównywaniu szans (CKU/CKP), młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, Ochotnicze Hufce Pracy (tylko działania związane
z funkcjonowaniem warsztatów szkoleniowo-produkcyjnych dla uczestników), szkoły wyższe.

ü Budowa, rozbudowa, modernizacja przyszkolnej infrastruktury pomocniczej m.in.

- laboratoriów dydaktycznych, sal do praktycznej nauki zawodu w szkołach ponadgimnazjalnych, warsztatów, pracowni specjalistycznych (w tym komputerowych bibliotek, świetlic)

- przyszkolnej infrastruktury sportowej: w szczególności sal gimnastycznych, basenów, boisk sportowych, hal sportowych, gabinetów profilaktyki zdrowotnej
i pomocy przedlekarskiej,

- obiektów infrastruktury społeczno - edukacyjnej ( w szczególności burs, internatów, stołówek, domów studenckich).

ü Adaptacja, remont obiektów w związku z ich dostosowaniem do pełnienia nowych funkcji społecznych (jak np. edukacja przedszkolna).

ü Zakup niezbędnego wyposażenia:

- obiektów dydaktycznych (zakupy inwestycyjne: środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, np. sprzęt komputerowy, oprogramowanie),

- obiektów infrastruktury społeczno-edukacyjnej (nie dotyczy zakupu książek
do bibliotek),

- obiektów sportowych, w związku z ich budową, modernizacją, podnoszeniem jakości świadczonych usług lub wprowadzaniem nowych usług i funkcji.

ü Zagospodarowanie otoczenia obiektów wyłącznie w przypadku realizacji
ww. projektów (tylko gdy jest elementem projektu)

- prace z zakresu termomodernizacji są możliwe tylko wyłącznie jako jeden
z elementów projektu (inaczej Priorytet IV RPO)

- dostosowanie do potrzeb niepełnosprawnych obiektów i otoczenia jest możliwe tylko wyłącznie jako jeden z elementów projektu.

Ze wsparcia wykluczone są projekty związane z kształceniem na odległość,
przy wykorzystywaniu Internetu (e-learning).

Beneficjentami Działania 7.2 mogą być:

ü Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia,

ü Jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego posiadające osobowość prawną,

ü Osoby prawne i fizyczne będące organami prowadzącymi: przedszkola oraz inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły (podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne), placówki służące wyrównywaniu szans (CKU/CKP), młodzieżowe Nie będą realizowane te projekty szkół wyższych, które są wspierane
w ramach POIiŚ.  

ü ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, Ochotnicze Hufce Pracy - działające na podstawie ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.),  

ü Organizacje pozarządowe

ü Szkoły wyższe - publiczne i niepubliczne

Nie będą realizowane te projekty szkół wyższych, które są wspierane w ramach POIiŚ.

Nie przewiduje się wsparcia dla szkół artystycznych.

ü Jednostki badawczo-rozwojowe prowadzące działalność edukacyjną,

ü Jednostki organizacyjne Polskiej Akademii Nauk, prowadzące działalność edukacyjną,

ü Kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych 

Wniosek wypełnia się w Mazowieckim Elektronicznym Wniosku Aplikacyjnym (MEWA), dostępnym na naszej stronie internetowej www.mazowia.eu w zakładce program RPO pod linkiem http://archiwum.rpo.mazowia.eu/zloz-wniosek/zloz-wniosek-aplikacyjny/rpo-2007-2013.html w odpowiedzi na ogłoszony na stronie internetowej MJWPU konkurs w ramach Działania 7.2 Infrastruktura służąca edukacjii należy złożyć wniosek o dofinansowanie (wraz
z wymaganymi dla tego działania załącznikami). Wniosek należy dostarczyć osobiście, wysłać listem poleconym lub przesyłką kurierską na adres:

Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych

ul. Jagiellońska 74, 03-301 Warszawa

Punkt Przyjmowania Wniosków

 

 

 

W ramach konkursu nr RPOWM/6.2/2/2013.

4. Zamierzamy aplikować w ramach konkursu nr RPOWM/6.2/2/2013. Na chwilę obecną pracujemy równolegle nad różnymi projektami. Zależy nam, aby złożona aplikacja była w jak największym stopniu kompleksowa. Czy istnieje możliwość znacznej modyfikacji projektu na etapie oceny formalnej wniosku?

Nie można wprowadzać takich zmian. Na etapie uzupełnienia i/lub poprawy wniosku
o dofinansowanie, uzupełnieniu i/lub poprawie mogą podlegać wyłącznie elementy wskazane w piśmie z uwagami MJWPU lub inne błędy formalne dostrzeżone przez wnioskodawcę. Jednakże w okresie trwania naboru wniosków można wycofać wniosek i złożyć kolejny.

5. Czy dzielnica miasta stołecznego Warszawy może składać osobno projekt bez względu na liczbę projektów składanych przez Urząd Miasta i inne dzielnice w naborze nr RPOWM/6.2/2/2013?

W przedstawionym wyżej przypadku wnioskodawcą może być Miasto Stołeczne Warszawa
a nie jego jednostki pomocnicze. Należy pamiętać, iż złożenie przez jednego wnioskodawcę dwóch lub większej liczby wniosków o dofinansowanie skutkuje odrzuceniem wszystkich złożonych przez wnioskodawcę wniosków o dofinansowanie.

6. Czy jeden wnioskodawca może złożyć więcej niż jeden projekt?

Nie. W przedmiotowych konkursach wnioskodawca może złożyć tylko jeden projekt. Złożenie przez jednego wnioskodawcę dwóch lub większej liczby wniosków o dofinansowanie skutkuje odrzuceniem wszystkich złożonych przez wnioskodawcę wniosków
o dofinansowanie. W okresie trwania naboru wniosków wnioskodawca ma możliwość wycofania wniosku i złożenia kolejnego.

7. Co oznacza pojęcie konkurs etapowany?

Konkurs etapowany to nabór w konkursie otwartym podzielony na etapy, które mają wpływ na umieszczanie projektów na listach rankingowych. Projekty złożone w poszczególnych etapach tworzą osobne listy rankingowe uszeregowane pod względem liczby otrzymanych punktów. Istnieje możliwość wyczerpania alokacji przeznaczonej na konkurs etapowany już przez projekty złożone w pierwszym etapie. 

8. Zamierzam rozszerzyć ofertę turystyczną o nowe składniki. Czy projekt będzie uznany za kwalifikowalny?

Tak. Dofinansowaniu będą podlegały projekty polegające na utworzeniu, bądź powiększeniu kompleksowej oferty turystycznej składającej się z przynajmniej kilku składników. Poprzez składniki oferty turystycznej należy rozumieć wszystkie oferowane usługi, które powodują, że oferta jest bardziej atrakcyjna i konkurencyjna dla klientów[1]. Zaleca się wnioskodawcom wskazanie większej ilości nowych składników wchodzących w skład kompleksowej oferty turystycznej, co przełoży się na uzyskanie większej ilości punktów na etapie oceny merytorycznej.

9. Jaką kwotę stanowi minimalna oraz maksymalna kwota dofinansowania?

Dla konkursu nr RPOWM/6.2/1/2013 minimalna kwota wsparcia wynosi 100 tys. PLN, natomiast maksymalna 300 tys. PLN. Na kwotę tę składa się EFRR oraz budżet państwa.

Natomiast dla naboru w ramach konkursu nr RPOWM/6.2/2/2013 minimalna kwota stanowi 100 tys. PLN, a maksymalna 500 tys. PLN z tym, że w przypadku projektów realizowanych
w ramach pomocy publicznej i/lub pomocy de minimis kwota dofinansowania składa się
z EFRR oraz budżetu państwa. Jednakże dla projektów bez pomocy publicznej wartość dofinansowania stanowi tylko kwotę z EFRR.

10. Czy konkurs obejmuje projekty realizowane w oparciu o regionalną pomoc inwestycyjną oraz pomoc de minimis? W przypadku odpowiedzi pozytywnej proszę
o podanie wysokości intensywności pomocy.

Tak. Wnioskodawca może ubiegać się dofinansowanie, realizując projekty w ramach:

a. regionalnej pomocy inwestycyjnej – wówczas poziom dofinansowania wynika z mapy pomocy regionalnej[2];

b. łącząc regionalną pomoc inwestycyjną z pomocą de minimis – wtedy intensywność dla pomocy de minimis nie może przekroczyć poziomu dofinansowania wynikającego
z mapy pomocy regionalnej2;

c. korzystając z pomocy de minimis – maksymalny poziom dofinansowania wynosi 85% kosztów kwalifikowalnych2;

d. bez pomocy publicznej – maksymalny poziom dofinansowania wynosi 85% kosztów kwalifikowalnych[3].

11. W czwartym kwartale 2012 r. dostosowałem budynek, który likwiduje bariery w dostępie do infrastruktury turystycznej dla osób niepełnosprawnych. W związku z tym, czy mogę się ubiegać o zrefundowanie wydatków w tym zakresie?

Nie. Kwalifikowalność wydatków dla projektów realizowanych w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej rozpoczyna się po dniu złożenia wniosku o dofinansowanie projektu. Natomiast dla projektów realizowanych bez pomocy publicznej jak i w ramach pomocy de minimis od
1 stycznia 2013 r.

12. Do kiedy można będzie kwalifikować wydatki?

Okres realizacji projektu nie może przekroczyć 31 grudnia 2014 r.

13. Jestem przedsiębiorcą działającym w sektorze turystyki. Którą sekcję montażu finansowego mam wypełnić, aby skorzystać z regionalnej pomocy inwestycyjnej,
a którą dotyczącą pomocy de minimis?

Wnioskodawcy zamierzający skorzystać zarówno z regionalnej pomocy inwestycyjnej jak
i pomocy de minimis zobowiązani są wypełnić tabele umieszczone w sekcji G2.a z tym, że dla:

a. regionalnej pomocy inwestycyjnej należy wybrać tabelę pierwszą oznaczoną „Schemat pomocy publicznej” dla którego z listy rozwijalnej należy wybrać kod „02 Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych”;

b. pomocy de minimis – należy wypełnić tabelę drugą oznaczoną zapisem „De minimis”.

14. Czy w ramach projektu kwalifikowalny jest koszt przygotowania dokumentacji projektowej i promocji projektu?

Tak. Powyższe wydatki można kwalifikować w projektach realizowanych bez pomocy publicznej jak i w projektach z pomocą de minimis.

15. Czy mogę kwalifikować wydatki ponoszone na usługi doradcze?

Nie. W ramach konkursów usługi doradcze stanowią koszt niekwalifikowalny.

16. W przypadku gdy projekt nie spełni definicji „nowej inwestycji”, czy może być realizowany w ramach pomocy de minimis bądź bez pomocy publicznej?

Nową inwestycją zgodnie z rozporządzeniem w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 239, poz. 1599) jest:

a. inwestycja w środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne związane z:

· utworzeniem nowego przedsiębiorstwa;

• rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa;

· dywersyfikacją produkcji przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów lub

· zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie;

b. nabycie środków trwałych bezpośrednio związanych z przedsiębiorstwem, które zostało zamknięte lub zostałoby zamknięte, gdyby zakup nie nastąpił, przy czym środki nabywane są przez inwestora niezależnego od zbywcy;

Samo nabycie udziałów lub akcji przedsiębiorstwa oraz inwestycja prowadząca wyłącznie do odtworzenia zdolności produkcyjnych nie stanowi nowej inwestycji.

Mając powyższe na uwadze projekty, które nie wpisują się w definicję nowej inwestycji mogą być realizowanie bez pomocy publicznej³ jak i z pomocy de minimis.

17. Jestem przedsiębiorcą działającym w sektorze turystyki. Czy na etapie złożenia dokumentacji aplikacyjnej muszę dostarczyć dokumenty potwierdzające formę prawną?

Nie. W przypadku wątplitości podczas weryfikacji kodu PKD, o którym mowa w pkt. 1, wnioskodawca na etapie poprawy wniosku może zostać poproszony o dostarczenie odpowiedniego dokumentu. Dla podmiotów aplikujących w formie spółek cywilnych wymagane jest dołączenie umowy spółki cywilnej.

18. Zamierzam realizować projekt we współpracy z innymi podmiotami. Czy będę mógł realizować taki projekt? Jeśli tak, to na jakich zasadach?

Tak. Wnioskodawca może realizować projekt w kooperacji z innymi podmiotami. Kooperacja z innymi podmiotami nie wymaga zawierania partnerstwa, ale musi być potwierdzona poprzez zapisy we wniosku o dofinansowanie oraz złożenie odpowiedniego oświadczenia dołączonego do dokumentacji aplikacyjnej. Należy pamiętać, iż kooperacja zawierana jest w celu osiągnięcia wspólnych rezultatów.

19. Zamierzam w projekcie wykorzystać walory antropogeniczne oraz promować walory przyrodnicze obszaru na którym będę realizował projekt. Czy uzyskam dodatkowe punkty na etapie oceny merytorycznej?

Wnioskodawca otrzyma dodatkowe punkty o ile przedstawi informacje w dokumentacji aplikacyjnej, które będą wyraźnie wskazywały na działania, jakie zostaną podjęte w projekcie w celu wykorzystania walorów antropogenicznych oraz promocji walorów przyrodniczych obszaru na którym będzie realizowany projekt.

20. Planuję w projekcie podwyższyć wkład własny przeznaczony na wydatki kwalifikowalne. Czy za takie działanie uzyskam dodatkowe punkty na etapie oceny merytorycznej?

Tak. Promowane będzie podwyższenie wkładu własnego beneficjenta przeznaczonego na wydatki kwalifikowalne, w odniesieniu do minimalnego wymaganego wkładu w montażu finansowym.

21. Czy jeżeli projekt będzie się przyczyniał do zwiększenia dostępności infrastruktury turystycznej dla osób niepełnosprawnych oraz wpływał na jakość użytkowania tejże infrastruktury, to uzyskam za to dodatkowe punkty na etapie oceny merytorycznej?

Tak. Pod warunkiem zawarcia we wniosku i w załącznikach informacji w tym zakresie.

22. Jak należy rozumieć kryterium merytoryczne nr 8 „Zdolność funkcjonowania oferty turystycznej w czasie roku”?

Kryterium promuje projekty związane z ponad sezonową ofertą turystyczną, która będzie posiadała zdolność funkcjonowania powyżej 5 miesięcy w czasie roku.